T.C. Mİllî Eğİtİm BakanlIğI
DENİZLİ / SERİNHİSAR - Mehmet Akif Ersoy İlkokulu
FİZİKİ YAPI
Denizli, Anadolu yarımadasının güneybatısında, Ege bölgesinin güneydoğusunda, Ege-İç Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri arasında bir geçit teşkil eder.
Çameli, Kale ve Beyağaç ilçeleri Akdeniz; Sarayköy, kısmen Buldan ve Denizli merkez ilçesinin Çürüksu Vadisi Ege, diğer ilçeleri ile İç Anadolu Bölgesi iklimine dahil olmakta, bu durum iklim ve bitki örtüsü üzerine etki yapmaktadır.
Sınır itibariyle doğudan Burdur, Isparta, Afyon ve batıdan Aydın, Manisa, kuzeyden Uşak, güneyden ise Muğla illeri ile komşu bulunmaktadır.
İl topraklarının %47' si dağlar, %28' si ovalar, %23' ü platolar ve %2' si yaylalardan oluşmaktadır.
İl 28 0 30'- 29 0 30' doğu meridyenleri ile 37 0 12'- 38 0 12' kuzey paralelleri arasındadır. Genellikle Akdeniz basıncının tesiri altına girer. 11868 km 2 genişliği olan ilde nüfus yoğunluğu 64' dür. Denizden yüksekliği 354 mt' dir.
Yüzölçümü :11.861 Km2'dir
Türkiye Yüzölçümüne oranı :%1,4
Rakımı :354 mt
İklim ve Bitki Örtüsü :Akdeniz İklimi – Karasal İklim
Yıllık Ortalama Sıcaklığı :16,2 Derece
Yıllık Yağış Ortalaması :556,5 mm (1970-2011 yılları)
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ
Denizli ili yüzey şekilleri bakımından dalgalıdır. Alçak ve yüksek ovalar, yaylalar ve dağlar birbirini tamamlar. Arazisi denizden yüksektir. Deniz yüzeyine en yakın yer Sarayköy ilçesi olup, 170 metre rakımındadır. Denizli 354, Buldan 609, Güney 800, Çal ve Çardak 850, Acıpayam ve Tavas 950, Çivril 975, Kale 1000, Çameli ise 1359 metre rakımındadır. Alçak kısımlar; Böceli, Goncalı, Sarayköy ve Denizli ovaları ile Buldan ilçesinin Büyük Menderes vadisidir.
Karcı Dağı'nın kuzey eteklerine düşen Denizli kent merkezi, meğilli bir arazi üzerinde bulunur ve bu arazi hafif tepeler dizisi ile Çürüksu vadisindeki alçak ovalardan ayrılır.
Yatağan Kefe Yaylası:Anadolu'ya ilk gelen Oğuz Boylarının yerleşim yerlerinden birisi olan Yatağan kasabasına 5 km. mesafede olan Kefe yaylası, Yatağan ile Honaz ilçesinin bazı köylerini birbirine bağlayan asfalt yol üzerinde yer alır. 1100 m. rakımlı yaylada karaçam, kızılçam ve ardıç ağaçları mevcuttur.
Elektrik, su, çadır, piknik alanları, Wc, duş, restoran, market, kasap ve çeşitli spor alanları gibi altyapı ve üst yapıları belediyesince tamamlanarak 2000 yılından bu yana iç turizme hizmet etmektedir.
Kefe yaylasında her yıl Ağustos ayı ilk haftasında önemli etkinlikler yapılmaktadır. Yatağan, Denizli-Antalya karayolu üzerinde güzergâh dışında kalmasına rağmen yaylanın temiz havası ve bol oksijeni, huzuru ve sakinliği, hizmete giren sosyal tesisleri ve iletişim ağı ile dünya bağlantısı sağlandığı için talep patlaması olmaktadır. Yatağan kasabasının bıçak üretiminde önemli bir yeri vardır. Kasaba bu turizm potansiyelini her yıl Ağustos ayında düzenlediği Bıçakçılık ve Kefe Yaylası Şenlikleri ile pekiştirmektedir.
Beyağaç Topuklu Yaylası : On beş hektar civarında kısmen dalgalı bir düzlüğü bulunmaktadır. Etrafındaki heybetli ağaçları, havası, soğuk ve kaliteli içme suyu kaynakları ile ünlüdür. Günübirlik piknik ve çadırlı kamp için uygundur. İlçe merkezine 20 km. uzaklıkta yaklaşık 1700 rakımlıdır. Yaylanın batısındaki tepelerden Gökova körfezini ve yaz aylarında gün batımını izlemek çok keyiflidir.Beyağaç topuklu yaylası güneş enerjisiyle aydınlatılmaktadır. Büyük organizasyonlara ev sahipliği yapabilecek kapasiteye sahip olan topuklu yaylasında ; Restorant, fırın, tandır kuyusu ve alabalık havuzları vardır. Ayrıca çim futbol ve voleybol sahaları geçtiğimiz yıllarda hizmete açılarak ziyaretçilerin kullanımına sunulmuştur. Yaylada Alt yapı çalışmaları tamamlanmış durumdadır. Çeşme , Duş ve tuvaletler imkanları vardır. Toplu halde organizasyonlar için 200 kişilik yer hazırdır. Çocuk parkı mevcuttur ve ahşap -kıl çadırında geceleme imkanı vardır. Yayladaki toplam yatak sayısı 70'dır. Yaylada sosyal tesis ve kapladığı alan itibariyle 2 futbol takımının aynı anda kamp yapabilir.
Tesisleri büyük beğeni görmektedir. Ayrıca köyceğiz üzerinde yol yapım çalışması programa alınmıştır. Yolun bir kısmı stabilizedir. Yaylaya Beyağaç ilçesi üzerinden ulaşım mümkündür.Her yıl haziran ayında Topuklu Yaylasında şenlikler düzenlenmektedir. Bu organizasyonlarda yağlı pehlivan güreşleri, Halk Konserleri ve çeşitli gösteriler yapılmaktadır.
Yukarı-Aşağı Erikli Yaylası: Honaz'a 10 km. mesafededir. Etrafı tamamen çam ağaçları ile kaplı geniş düz bir arazidir. Lala Bağlar Yaylası: Honaz ilçesine 3 km.'lik mesafede, etrafı çam ormanları ile kaplı, fazla büyük olmayan düz arazidir.
Süleymanlı Yaylası: Buldan ilçesine asfalt yol ile bağlı 8 km.lik bir mesafededir. Geniş düzlük bir alandadır. ıçi tamamen sazlarla kaplı, büyük bir göle sahiptir. Göl kenarında yaklaşık 30 yıllık ve halen çalışır durumda 8 odalı otel vardır. Çam ağaçlarıyla kaplı, fazla yüksek olmayan dağlar vardır.
Lala Bağlar Yaylası: Honaz ilcesine 3 km. uzaklıktadır. Yolu topraktır. Konaklama ve altyapı tesisleri yoktur.Etrafı çam ormanı ile kaplıdır.
Tasdelen Yaylası: Babadağ ilçesine 5, Sarayköy ilçesine 20 km.lik mesafede olup, stabilize yol ile bağlıdır. Hisarköy'de "Attuda" antik kenti vardır. Yayla üzerinden 23 km.lik yol ile Aphrodisias'a ulaşılmaktadır. Yayla engebeli arazide olup, çam-kestane-ceviz,vb. ağaçlarla kaplıdır.
Karagöz Yaylası : Kapuz Mağarasının da yer aldığı bu yayla, Çameli ılçesindedir.Çam ağaçlarıyla kuşatılmış bu yaylada bol su bulunmaktadır.
Buldan Süleymanlı Yayla Gölü:Yüzölçümü 466,5 dekar, denizden yüksekliği 1.150 m'dir. Buldan ilçesi sınırları içerisindeki Süleymanlı Köyünün doğusundaki Süleymanlı Yaylasında ve Sazak düzlüğündedir. Gölün suları tatlıdır. Nilüferlerin gelişmesi ve alanın % 15 inde ağaçlık alan oluşmaya başlaması gölün derinliğinin az olduğunun göstergesi sayılmaktadır. Göl çevresinde özellikle küçükbaş olmak üzere hayvancılık yapılır.
Göç eden kuşların kısa süreli konaklama yeri olan gölde sazan ve yayın balığı bulunur. Göl çevresinde yabani tavşan, domuz, oklu kirpi, porsuk, yeşilbaş ördek, ak pelikan, sakar meke gibi yabani hayvanlar sıklıkla görülür.
Gölün çevresinde kuru ve ıslak nemli zeminlerde 95 bitki grubu bulunmakta bunlardan 2 çeşidi endemik, 62 çeşidi göl çevresinde ve 33 adedi de göl içerisinde askıda veya göl zeminine tutunmuş olarak yaşamaktadır.1.Derece Doğal Sit Alanı içerisinde yer alan göl ve çevresi turistik bir kamp yeri olarak kullanılmaktadır. Aynı zamanda kara avcılığı yapılabilmektedir.
Çivril Işıklı Gölü Su Kuşları Koruma Alanı :Işıklı gölü Dinar'ın kuzeybatısında Çivril Ovası'nda yer alır. Uluslar arası Ramsar Sözleşmesi ile A Sınıfı Sulak Alan statüsüne alınmıştır. Taşıdığı potansiyel nedeni ile Denizli Milli Park Mühendisliği'nce "Su Kuşları Koruma Alanı " olarak tescili önerilmiştir. Yaklaşık 800 m. rakımda, alanı ise 3500 ha. civarındadır. Göl, Büyük Menderes Nehri, Karanlık Dere ve Kuti Çayı ile beslenmektedir. Doğudan gelen su kaynaklarıyla beslenen gölün doğu, batı ve güney kıyılarında setler yapılmıştır. Bu nedenle gölde su seviyesi yükselmiş ve sazlıklar azalmıştır.
Göl, su kuşları için de önemli bir yaşam ortamı oluşturmaktadır. Bölgede kuluçkaya yatan türlerden; Küçük Baladan, Alaca Balıkçıl, Küçük Ak Balıkçıl, Büyük Ak Balıkçıl, Erguvan Balıkçıl, Çeltikçi, Boz Kaz, Angıt, Pasbaş Dalağan, Deniz Kartalı, Saz Delicesi, Kızıl Şahin, Uzunbacak, Gülen Sumru, Bıyıklı Sumru, Akkanatlı Sumru, Kır İncirkuşu önemli örneklerdir. Kışın gölde gözlenen su kuşlarından; Küçük Karabatak (maks. 390), Büyük Ak Balıçıl (maks. 140), Sakarca Kazı (maks.3100 ), Boz Kaz (maks. 920), Çamurcun (maks. 5025), Kılördek (maks. 7800), Kepçel (maks.750), Batak Çulluğu (maks. 1080) örnek verilebilir.
Ayrıca Deniz Kartalı, Sakallı Akbaba, Gökçe Delice, Büyük Orman Kartalı (maks.16), Şah Kartal, Bıyıklı Doğan, Ulu Doğan bölgede kışlayan yırtıcılardır. Ayrıca Akdağ'dan su içmeye gelen yaban domuzu ve geyik de görülmektedir.
Beyağaç Kartal Gölü Tabiatı Koruma Alanı :Denizli ili, Beyağaç ilçesinin güneyindeki Çiçekbaba dağının zirvesinin kuzeye bakan yamacında yer alır. Denizden yüksekliği 1903 m.dir. Kartal gölü ve çevresi Orman Bakanlığı Milli Parklar ve Yaban Hayvanı Koruma Genel Müdürlüğü tarafından koruma alanı olarak ilan edilmiştir. Türkiye'nin en yaşlı Karaçam ormanı buradadır. Kartal Gölü ve "Anıt Orman" civarı, bitki florası bakımından çok zengindir. Doğa bilimcileri için ilgi odağıdır.
Sandıras Dağı zirvelerinden biri olan Ulugöl Tepe (2261 m.) mevkiinden itibaren kuzey doğuya doğru 1.5 km. boyunda, 500-700 m.eninde ve 2200 m.'den başlayarak inen bir buzul vadisi uzanmaktadır."Kartal Gölü Buzul Vadisi" adıyla anılan bu vadi belirgin buzul aşındırma ve biriktirme şekillerini bünyesinde bulundurmaktadır. Buzul Vadisi boyunca profilin yukarı kısmında 3 tarafı dik yamaçlarla çevrili yarımay şeklindeki çanakla başlamakta ve eğim boyunca basamaklı bir iniş göstermektedir.
Sahada karaçamın saf meşcereler oluşturması, aralarında anıt ağaç niteliği gösteren yaşlı ve boylu fertlerin bulunmasıyla (yaş ortalaması 250-700 civarında) nadir orman ekosistemi özelliği göstermektedir. Kartal Gölü çevresinde alpin bitki örtüsü hakim olup, karahindibağ, sarı çiçekli gazal boynuzu, üç gül, yonca gibi çayır ve mera bitkileri açısından da zengindir. Gölde küçük balıklar yaşamaktadır.
Buzul vadisinde oluşmuş bir moren seddi gölü olan Kartal Gölü ile çevresinde karaçamın saf meşcere oluşturulması ve aralarında anıt ağaç özelliği gösteren bireylerin bulunması nedeniyle bu yörenin özelliklerini korunarak bilim ve eğitim çalışmalarının hizmetine sunmak, doğal özelliği bozulmadan korunmasının sağlanmasının yanı sıra, bu alanlarda günümüz insanının ve gelecek nesillerin faydalanmasının temini amacı ile yörenin 1309 Ha. kısmı Tabiatı Koruma Alanı olarak ayrılmıştır.
Acı Göl (Çardak Gölü): Tektonik oluşumlu bir göldür. Yüzölçümü 41.34 km2 dir. Çardak ilçesi ile Afyon-Dazkırı ilçesi arasındadır. Gölü Söğüt dağlarından inen sular besler. Acı tuz gölü de denilen gölün rakımı 836 metredir. Gölde tuz ile birleşik olarak potasyum, sodyum ve sülfat vardır.
Beylerli (Çaltı) Gölü: Derinliği azdır. En derin yeri 4 metredir. Acı Gölün 20 km. güneybatısındadır. Denizden yüksekliği 850 metredir. Gölü Değirmendere ve Başpınar suları besler. Gölde balık yetişmemektedir.
Karagöl: Yüzölçümü 0.20 km2, denizden yüksekliği 1250 metredir. Akarsularla beslenen bir krater gölüdür. Çambaşı köyü-Bozkurt ilçesinin üstünde, çamlar arasında yer alan göl suları tatlıdır.
Yukarı Dağdere (Saklıgöl) Gölü : Honaz ilçesi,Yukarı Dağdere köyü sınırlarında çam ağaçları arasında suyu tatlı olup,tatlı su balığı bulunmaktadır.
Adı güzeller Baraj Gölü:
Eşen Göleti (Beyağaç):
Beyağaç ilçe merkezinde 8 km. uzaklıkta bulunan baraj göleti ve çevresi 1995 yılında orman içi dinlenme yeri statüsüne alınmıştır. Toplam alanı 231.50 ha'dır. 850 m. yükseklikte yer alan göletin su yüzeyi 75 ha olup sportif olta balıkçılığı yapılmaktadır. Gölette aynalı sazan üretilmiştir. Su sporları potansiyeli yüksektir. Çevresi kızılçam ormanları ile kaplıdır. Alanda herhangi bir tesis bulunmamaktadır. Giriş ücretsiz, ziyaretçi kapasitesi günlük 500 kişidir.
NEHİRLER
Büyük Menderes: Toplam uzunluğu 529 km.dir. Denizli il sınırları içindeki uzunluğu ise 194 km. dir. Debisi 44.32m3/ sn.dir. Dinar yakınlarından çıkar,Çivril'de Işıklı Barajı'ndan büyük katkı alarak Çivril, Çal ve Baklan ovalarını geçer, Çal ilçesinin doğusundan kuzeye dönerek Güney ilçesinin sınırlarından içeri girer. Çallıların "Dere Alanı" dedikleri 20 Km. uzunluğundaki vadide çok dar bir boğaza girer. Büyük Sarıkaya kısığında 6-7 metre yüksekten şüt yapar. Bekillinin elektrik tesisi burada kurulmuştur. Söke ilçesine bağlı, Balat Köyü Dipburnu mevkiinde Ege Denizine dökülür.
Banaz Çayı: Uzunluğu 170 km. dir. il içi uzunluğu 13 km.dir. Güney'in elektriği bu su ile sağlanır. Bu çevrede küçük yan sularla bir çok su değirmeni çalıştığından, Güneyliler burlara "Değirmen Deresi" der.
Çürüksu : Uzunluğu 101 km., il içi uzunluğu 96 km, debisi 9.26m3/sn.dir. Suyu çok kireçli olduğu için bu adı alır. Yaz aylarında suları azalır. Kaklık güneyinde Kelkaya dibinde Karaçay'ı, sonra Honaz çayını alır. Denizli'nin 10 km kadar güneydoğusunda da Gökpınar suyunu alır.
Akçay (Bozdoğan Çayı): Uzunluğu 157 km., il içi uzunluğu 70 km., debisi 17.37m3 / sn.dir. Kaynağını Bozdağ ve Sardraz dağlarından alır. Kızılcabölük yakınlarından çıkan, Yeni Dere çayını da içine alarak sularını çoğaltır. Eskere ovası ve Bozdoğan ovasını sular.
Dalaman (Gireniz) Çayı: Uzunluğu 201 km., il içi uzunluğu 81 km., debisi 17.37 m3 /sn.dir. Akarsu karstik kaynaklarla beslenir. Acıpayam ovası kenarından sonra, suyun içine sokulduğu Gireniz Boğazına girer. Muğla Köyceğiz sınırını geçerek Akdeniz'e dökülür.
Küfi Çayı: Uzunluğu 97 km., il içi uzunluğu 32 km., debisi 3.34 m3 /sn.dir. Büyük Menderes'e dökülür. Hamam Çayı: Uzunluğu 48 km., il içi uzunluğu 32 km.dir. Çeşme Köyünün 9 km. kuzeydoğusundan başlar, Güney ilçesi, Adıgüzeller köyünün 3 km. kuzeydoğusunda sona erer.
Hamam Çayı: Uzunluğu 48 km., il içi uzunluğu 32 km.dir. Çeşme Köyünün 9 km. kuzeydoğusundan başlar, Güney ilçesi, Adıgüzeller köyünün 3 km. kuzeydoğusunda sona erer.
Gökpınar Çayı: İl içi uzunluğu 38 km., debisi 2.86 m3 /sn.dir. Tavas'ın 10 km. kuzeydoğusundan başlar, Denizli'nin 9 km. kuzeyinde sona erer. Çürüksu'ya dökülür.
Yeni Dere: İl içi uzunluğu 70 km., debisi 2.46m3/sn.dir. Kale'nin Karakaya Köyünün 2 km. batısında, Akçay'a dökülür.
Derbent Çayı: il içi uzunluğu 32 km., debisi 1.00 m3/sn.dir. Buldan'ın 6 km. batısından başlar,16 km. kuzeyinde Alaşehir Çayına dökülür.
Denizli ili Türkiye coğrafi haritasında, Ege bölgesinde olmasına rağmen, iklim olarak Ege bölgesinin iklimi tamamen görülmez. Kıyı kesiminden iç bölgelere geçit yerinde olduğundan, az da olsa iç bölgelerin karasal iklimi hissedilir. Ege bölgesi ikliminden, sıcaklık olarak biraz düşük farklılıklar görülebilir. Denizli ilinde, dağlar ekseriyetle denize dik olarak uzandığından denizden gelen rüzgarlara açık bulunmaktadır. Kışlar ılık ve yağışlı geçmektedir.
